काठमाडौँ, ४ माघ । भूकम्पले क्षतिग्रस्त पशुपति क्षेत्रको जयवागेश्वरी मन्दिर पुनःनिर्माणका लागि निर्माण व्यवसायीसँग सम्झौता भएको छ । सम्झौता गरेका दाताले क्षतिग्रस्त मन्दिरको पुनःनिर्माण ३५ महीना बित्दा पनि नगरेपछि पशुपति क्षेत्र विकास कोषले सम्झौता रद्ध गरेको थियो ।
Advertisement
माघ २ गते बुधबार तुलसी कन्स्ट्रक्सनसँग दुई वर्षमा पुनःनिर्माण सक्ने गरी सम्झौता गरिएको कोषका सदस्य–सचिव डा प्रदीप ढकालले जानकारी दिनुभयो । “रु तीन करोड १४ लाखमा मन्दिर पुनःनिर्माण हुनेछ, पुनःनिर्माण पहिले प्रयोग गरिएकै निर्माण सामग्रीको प्रयोग हुनेछ, विश्व सम्पदा सूचीमा सूचिकृत स्थल भएकाले प्राचीन स्मारक संरक्षण ऐनअनुसार यहाँ पुनःनिर्माणको काम हुनेछ”, उहाँले भन्नुभयो ।
विसं २०७२ वैशाख १२ गतेको भूकम्पले क्षतिग्रस्त मन्दिर पुनःनिर्माणका लागि कोषले एक महिना पनि नबित्दै जेठ ४ गते एड्भेन्चर टुर एण्ड ट्राभलका सञ्चालक कल्याण शर्मालाई पुनःनिर्माणको सैद्धान्तिक स्वीकृति दिएको थियो । शर्माले पुनःनिर्माणको काम शुरु गर्न नसकेपछि गत वर्ष सम्झौता रद्ध गरेको थियो ।
दाता शर्मा शुरुमा पुरातत्वले नक्सा र डिजाइन स्वीकृत गर्न समय लगाएको, स्वीकृत भएर पुनःनिर्माण शुरु गर्दा स्थानीयवासीले अवरोध गरेकाले आफू पुनःनिर्माणबाट पछि हट्न बाध्य भएको बताउनुहुुन्छ । “विभागले नक्सा स्वीकृत गर्न डेढ वर्ष लगायो, विभागले दिएको स्वीकृति फेरि कोषले स्वीकार गरेन, मैले भत्किएको सम्पदा पुनःनिर्माणमा केही सहयोग गर्न सकिन्छ कि भनेर सानो प्रयास गरेको हुँ, यसक्रममा विभाग, विश्व सम्पदा र स्थानीयवासीको फरकफरक इच्छा भएर काममा अप्ठ्यारो भयो”–उहाँले भन्नुभयो ।
भूकम्पको चार वर्ष हुन लाग्दा समेत जयवागेश्वरी मन्दिरको छानो पालले ढाकिएको छ । टुँडाल र इट्टा धमाधम झर्न थालेका छन् । चारैतिर चर्किएर प्वाल परेको मन्दिर ढल्ने क्षण कुरेर बसेको छ । उपत्यकामा मेलम्चीको पानी वितरणका लागि ठूला पाइप बिच्छ्याउँदा सडक खनिएकाले मन्दिरमा थप क्षति पुगेको छ । सडक नजिकै मन्दिर छ । दैनिक हिँड्ने सवारी साधनले जीर्ण मन्दिरमा क्षति थपिँदै जाने निश्चित छ ।
सडक छेउमै रहेको जीर्ण मन्दिर भत्किएर दुर्घटना हुनसक्ने खतरा छ । सडक पेटीसँगै पैदल यात्रु पनि हिँड्ने भएकाले यो संवेदनशील अवस्थाप्रति कसैको ध्यान नगएकाप्रति काठमाडौँ महानगरपालिका–८ का अध्यक्ष दीनेश डङ्गोलले आपत्ति जनाउनुभयो ।
मन्दिर परिसर घुमेर हेर्दा लाग्छ भगवान् बस्ने मन्दिरको यो अलपत्र अवस्थाको आर्तनाद सुनिदिने कोही छैन । सती प्रथा रहुञ्जेल राजा महाराजाको निधनमा सती जाने रानीहरुको गरगहना सबै जयवागेश्वरीलाई चढाइने गरिन्थ्यो भन्ने भनाइ स्थानीयवासीबीच चर्चित छ ।
चढाइएको गरगहनालगायत सम्पत्तिको कुनै अभिलेख नरहेको पशुपति क्षेत्र विकास कोषका पूर्व सदस्य–सचिव एवं संस्कृतिविद् डा गोविन्द टण्डन बताउनुहुन्छ । पशुपति क्षेत्रमा रहेका ५१८ स्मारकमध्ये ९५ वटामा भूकम्पले क्षति पुर्याएको थियो । १५ सम्पदा पूर्णरुपमा क्षति भएका थिए ।
पूर्ण क्षति भएका सम्पदामध्ये हालसम्म एक र आंशिक क्षति भएकामध्ये १७ गरी कुल १८ सम्पदा बनाइएको निर्देशक भरत मरासिनीले बताउनुभयो । भूकम्पले अति प्रभावित १४ जिल्लामा ७५३ सम्पदामा क्षति पुगेको थियो । तीमध्ये हालसम्म २०१ वटाको मात्र पुनःनिर्माण सम्पन्न भएको राष्ट्रिय पुनःनिर्माण प्राधिकरणले जनाएको छ ।
