बिचार/बिश्लेषण

मानिसको सोचाई गुणात्मक ढंगले वृद्धि हुने गर्दछ भने समयको गति परिमाणात्मक तरिकाले अगाडी वढिरहेको हुन्छ । यसरी हुने मानिसको सोचाई र समयको गतिलाई एकै रफ्तारबाट अगाडी बढाउन सकिएको खण्डमा भने देश, समाज र व्यक्तित्वको विकास सही ढंगबाट हुनेमा कुनै शंका छैन् । पछिल्लो डेढ दशकको समयमा नेपालमा विभिन्न प्रकारका घटना तथा परिघटनाहरु भएका छन् । जसमा २०५२ साल फागुन १ गतेबाट सुरु भएको जनयुद्ध औपचारिक रुपमा २०६...

नेपाल एक बुहजाती, वहुभाषिक, वहुसाँस्कृतिक राज्य हो । जुनसुकै धर्म, वर्ण, समुदाय, जातजातिको भएपनि आफ्नो भाषा, लिपि, सस्कृतिको संरक्षण र सम्वद्धन गर्नु राज्य र हामी सवैको कर्तब्य र जिम्मेवारी हो । त्यसैगरी अहिले धार्मिक स्थल तथा धार्मिक गुठीको पनि संरक्षण उत्तिकै आवश्यक छ । नेपालको आदिवासी किराती राईहरुको पनि आफ्नो छुट्टै पहिचान छ । उनीहरुको आफ्नौ धर्म आफ्नै भाषा र आफ्नै सस्कृती छ । नेपालको कुल ज...

हिजोआज प्रदेश नं. १ को राजधानी कहाँ हुने भन्ने विवाद चुलिएको छ । राजधानी बनाउन भौतिक पूर्वाधार भएको स्थल हुनुपर्दछ भनिदैछ । भौतिक पूर्वाधार भएको स्थानहरूलाई मात्र पटक पटक अवसरहरू दिने हो भने राज्य पुनर्संरचनाको सोच कसरी साकार हुन्छ ? पहाडबाट बौद्धिक पलायन भएर तराईका सहरहरूमा थुप्रिएका छन् । बसाइँ सराइले पहाडका गाउँगाउँ विस्थापित भएको देखिन्छ । यही स्थिति केही वर्ष चल्ने हो भने पहाडी भेगको मानवी...

नेपालमा संगठित रुपमा कृषि बिकासको थालनी भएको ९५ वर्ष पुगेको छ । कृषि बिकासको सुरुवाती प्रयासहरु जान्न र बुझ्न २०३८ सालमा चन्द्र कुमार भट्टराई द्वारा सम्पादित पुस्तक "कृषि बिकास एक मोड अनेक प्रयास" पढ्नु पर्छ' । त्यस भित्रका गंगाबिक्रम सिजापतिको 'नेपाली जनजीवनमा वैज्ञानिक कृषिको अभ्युदय' र चन्द्र कुमार भट्टराईको 'कृषि आधुनिकीकरणमा आएका मोडहरु" लगायत लेखहरु बाट २०३८ सालसम्मको कृषि बिकास सम्बन्धि ज...

हिजोआज प्रदेश नं. १ को राजधानी कहाँ हुने विवाद पूर्वमा चुलिएको छ । सरकारले राजधानी राख्न सकिने सम्भाव्य स्थलहरुको पहिचान गर्न पठाएको टोलीले विराटनगर, सुनसरी र धनकुटा मध्ये कुनै एक स्थान भनि सिफारिस गरेकोले ती तीन मध्ये एक स्थानमा राख्नु पर्ने हुन्छ । तीन मध्ये विराटनगर अन्तराष्ट्रिय सिमानासंग जोडिएकोले उपयुक्त हुँदैन । अब बाँकी दुई सुनसरी र धनकुटा मध्ये कुन ठीक भन्ने बहस चल्नु स्वभाविक हो । दुई...

नेपाल उत्पीडित जातीय मुक्ति समाजको ३० औं स्थापना दिवस (२०७४ पौष ३) को अवसरमा जातिय बिभेद बिरुद्धको संघर्षका उपलब्धी, संबैधानिक व्यबस्थाका अधिकार र त्यसका ब्याववहारिक चुनौति के हुन सक्छन, तिनको रिराकरण कसरी हुनसक्छ र आगामी दिनका कार्यभार के हुन सक्दछन भन्ने चर्चा गनु आवश्यक छ । नेपाल उत्पीडित जातीयमुक्ति समाजको लक्ष्य भनेको नेपाली समाजको कुरिती जातीय बिभेद तथा छुवाछुत जन्य व्यवहारको समुल अन्त्य ...

प्रदेश तथा प्रतिनिधिसभा निर्वाचन सकिएपश्चात अहिले प्रादेशिक राजधानीको चर्चा चुलिएको छ । १ नम्बर प्रदेशको राजधानी कहाँ बन्छ भन्ने बिषयमा पनि सर्वत्र चासो छ । प्रशासनीक गौडा हुँदै यसअघि पूर्वाञ्चल बिकासक्षेत्रको सदरमुकामसमेत रहेको धनकुटालाईनै प्रादेशिक राजधानी बनाईनुपर्ने मागसहित धनकुटामा आन्दोलन पनि भईरहेको छ । धनकुटालाई नै प्रादेशिक राजधानी बनाउँनुपर्ने आधारहरु यस्ता छन :- १ ऐतिहासिक आधार : वि...

आवधिक निर्वाचन लोकतन्त्रको गहना हो । सबै लोकतान्त्रिक राष्ट्रहरूमा प्रत्येक चार वा पाँच वर्षमा निर्वाचन हुनै पर्छ । जनताका प्रतिनिधिहरूले शासनको बागडोर सम्हाल्ने चलन लोकतन्त्रमा रहिआएको छ । सिक्ने, सिकाउने र प्रयोगमा ल्याउने निरन्तर प्रक्रिया हो । लोकतान्त्रिक अभ्यासमा हामी सानै छौं । विश्वका केही मुलुकहरूमा सयौं वर्षअघि लोकतान्त्रिक अभ्यास सुरू भएको पाइन्छ हाम्रो देशमा केही दशक अघिदेखि मात्र लो...

नेपालमा अधिकांश नीति तथा योजनाको प्रमुख उध्देश्यमा कृषि उत्पादन अभिबृध्दि गर्दै स्थानीय रोजगारीका अवसर सिर्जना र खाध्य सुरक्षा सुनिश्चित गर्ने विषय उल्लेख भएका हुन्छन् । तथापि कृषि बिकासको ९५ बर्ष भन्दा लामो संस्थागत प्रयासबाट पनि ति उध्देश्यमा आशातित सफलता हासिल हुन सकेको छैन । राष्ट्रिय अर्थतन्त्रलाई सही दिशामा डोर्याउन नसक्दा कृषि क्षेत्रले कुल राष्ट्रिय गार्हस्थ्य उत्पादनको एक तिहाइ अंश मात्...

सङ्घीय संरचनाअनुसार नेपालमा सातवटा प्रदेश बनिसकेका छन् । यी प्रदेशको सम्भावित राजधानी कहाँ राख्ने भन्ने विषय अहिले सर्वत्र चर्चाको विषय भएको छ । कुनै प्रदेश यस्ता छन् जहाँ एउटा शहरभन्दा अरुको विकल्पै छैन भने कुनै प्रदेश यस्ता छन् जहाँ विकल्पै विकल्पहरु छन् । यस्तै धेरै विकल्प भएको प्रदेशमध्ये १ नं. प्रदेश पनि हो । यस प्रदेशमा विशेष गरी विराटनगर, धनकुटा, इटहरी र धरानले अहिलेसम्म आ–आफ्नो पक्षमा व...